Barbara Chojnacka

doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Społecznej Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego. Pedagog (pedagogika opiekuńczo-resocjalizacyjna i szkolna) oraz socjolog (socjologia stosowana). Uczestniczka Polskiej Sieci Badawczej „Rodzice w Edukacji” (ENARPE-PL). Opiekunka Koła Naukowego Wolontariatu Studenckiego US. Założycielka i prezes Fundacji „Akcja Serducho” (www.akcjaserducho.pl), wieloletni wychowawca w placówkach wsparcia dziennego (świetlice, klub młodzieżowy). Pracuje z młodymi ludźmi i ich rodzinami w obszarze wzmacniania kompetencji społecznych, rozwoju oraz aktywizacji. Koordynatorka młodzieżowych projektów artystycznych i festynów rodzinnych w centrum Szczecina. W latach 2006–2009 współorganizatorka międzynarodowych obozów dla dzieci w Zinnowitz. Swoje zainteresowania naukowe koncentruje wokół problematyki rodziny, doświadczeń rodzinnych, ról realizowanych w systemie rodzinnym, a także sytuacji dziecka w rodzinie w kontekście przemian społecznych oraz pracy środowiskowej.

Wprowadzenie      

Rozdział I. O parentyfikacji      

1. Czym jest parentyfikacja?      
2. Okoliczności zwiększające ryzyko odwrócenia ról w rodzinie    
2.1. Choroba w rodzinie (psychiczna lub fizyczna, niepełnosprawność rodzica bądź rodzeństwa)   
2.2. Uzależnienie rodzica/rodziców (na przykładzie rodziny alkoholowej)   
2.3. Rodzina imigrancka      
2.4. Rodzice skonfliktowani, rozwiedzeni lub rozwodzący się   
2.5. Samotne (niepełne) rodzicielstwo   
3. Konsekwencje odwrócenia ról w rodzinie    

Rozdział II. Narracja autobiograficzna jako przestrzeń poznawania (indywidualnych) doświadczeń (rodzinnych)
Perspektywa teoretyczno-metodologiczna      

1. Rodzinne doświadczenia biograficzne w perspektywie teoretycznej    
1.1. Doświadczenie jako kategoria biograficzna      
1.2. Rodzina i role rodzinne – ujęcie systemowe   
2. Doświadczenie parentyfikacji w perspektywie badań własnych    
2.1. Doświadczenie parentyfikacji: przedmiot badań      
2.2. Narracja autobiograficzna: metoda i technika    
2.3. Przebieg badania: dobór narratorów, realizacja wywiadów, procedura analityczna    
2.4. Odpowiedzialność badacza – aspekty etyczne   

Rozdział III. Narracje o dzieciństwie parentyfikowanym   

1. Dziecko i dzieciństwo jako fenomen społeczno-kulturowy   
1.1. Kim jest dziecko?      
1.2. Dzieciństwo jako istotny etap rozwojowy w życiu człowieka    
1.3. Rola dziecka jako fenomen społeczno-kulturowy      
2. Dzieciństwo z doświadczeniem parentyfikacji      
2.1. Narracja o dzieciństwie i jej konstruowanie   
2.2. Obraz dzieciństwa parentyfikowanego      
2.3. Osoby znaczące w dzieciństwie parentyfikowanym   

Rozdział IV. Narracje o rodzicielstwie parentyfikującym    

1. Współczesne rodzicielstwo    
1.1. Rodzicielstwo i rola rodzicielska      
1.2. Przemiany roli rodzicielskiej    
2. Rodzicielstwo parentyfikujące w narracjach      
2.1. Konstruowanie narracji o rodzicielstwie      
2.2. Narracyjny obraz rodziców i ich rodzicielstwa      
2.3. Rodzicielstwo parentyfikujące   

Rozdział V. Doświadczenie parentyfikacji i jego konsekwencje w narracjach    

1. Postawy rodziców parentyfikujących   
2. Parentyfikacja instrumentalna i emocjonalna      
3. Role dzieci parentyfikowanych w rodzinie   
3.1. Dziecko jako opiekun      
3.2. Dziecko jako wychowawca    
3.3. Dziecko jako służący      
3.4. Dziecko jako obrońca      
3.5. Dziecko jako doradca    
3.6. Dziecko jako decydent      
3.7. Dziecko jako partner      
3.8. Dziecko jako powiernik (spowiednik/pocieszyciel)      
3.9. Dziecko jako pośrednik w przekazie informacji    
3.10. Dziecko jako winny zdarzeń w rodzinie    
3.11. Dziecko jako organizator życia rodzinnego    
3.12. Dziecko jako zarabiający    
4. Konsekwencje doświadczenia parentyfikacji w perspektywie biograficznej    
4.1. Pozytywne konsekwencje parentyfikacji w dzieciństwie      
4.2. Negatywne konsekwencje parentyfikacji w dzieciństwie      
4.3. Pozytywne konsekwencje parentyfikacji w dorosłości      
4.4. Negatywne konsekwencje parentyfikacji w dorosłości      
5. Biograficzne strategie radzenia sobie z doświadczeniem parentyfikacji i jego konsekwencjami  

Podsumowanie    
Bibliografia 

Autorka podjęła się zbadania zjawiska parentyfikacji w doświadczeniu biograficznym. Jest to zagadnienie niebywale istotne, lecz niewystarczająco opisane, zwłaszcza w pedagogice. […] Swoista zamiana ról społecznych, do której – jak można sądzić – dochodzi dość powszechnie, staje się codziennością rodziny niekiedy w sposób rewolucyjny, częściej ewolucyjny […].

Niezwykły fenomen zamiany ról w rodzinie został ukazany kompleksowo: w odniesieniu do dzieciństwa, rodzicielstwa, doświadczania parentyfikacji i jej konsekwencji, a także biograficznych strategii radzenia sobie z nimi przez badanych. Wyprowadzane z narracji kategorie analityczne mają walor nietuzinkowych wniosków wynikających z głębokiego namysłu oraz integrowania własnego myślenia z literaturą przedmiotu. […]

Barbara Chojnacka łączy zacięcie badawcze z wrażliwością i ze swobodą poruszania się w obszarze skomplikowanych badań jakościowych nad delikatną materią, jaką stanowi doświadczenie parentyfikacji. […] Autorka musiała się zanurzyć w świecie niełatwych przeżyć oraz uczuć osób badanych i temu zadaniu podołała, a to oznacza, że posiada kompetencje niezbędne nie tylko w realizacji badań, ale również w budowaniu relacji. 

Książka tchnie pasją, osobistym zaciekawieniem oraz pragnieniem zgłębiania ważnego i trudnego zarazem tematu.

Z recenzji dr. hab. Andrzeja Ładyżyńskiego, prof. UWr