Grzegorz Piekarski (redakcja naukowa)

doktor, pedagog, adiunkt w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej i Podstaw Edukacji w Instytucie Pedagogiki Akademii Pomorskiej w Słupsku. Zainteresowania naukowe dotyczą problematyki edukacji społeczno-obywatelskiej (ze szczególnym uwzględnieniem wolontariatu), teorii pracy socjalnej, edukacji równościowej i pedagogiki pamięci.

__________________________________________

Noty o Autorkach i Autorach

Aleksandrovich Maria -doktorka, psycholożka, nauczycielka akademicka, adiunktka i kierowniczka Zakładu Psychologii Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Zainteresowania naukowe koncentrują się wokół psychologii różnic indywidualnych, psychologii rozwojowej, psychologii zdolności i psychologii tańca. 

Augustyniak Joanna -doktorka, pedagożka, anglistka, adiunktka w Zakładzie Edukacji
i Studiów nad Dzieciństwem Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół tematykizwiązanej z nauczaniem na poziomie wczesnoszkolnym i przedszkolnym zwłaszcza języków obcych i przy wykorzystaniu alternatywnych, aktywizujących metod pracy w tym pedagogiką Marii Montessori czy Metody Dobrego Startu (Good Start Method). Poza tym zajmuje się szeroko rozumianą aktywnością międzykulturową i wielokulturową w wymiarze lokalnym i międzynarodowym.

Biela-Cywka Magdalena -sądowa kuratorka społeczna, pedagożka, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autorka pracy doktorskiej pt. ,,Konstrukcje tożsamości kobiet odbywających karę pozbawienia wolności.  Studium socjopedagogiczne na przykładzie Zakładu Karnego w Krzywańcu”. Jej zainteresowania naukowe oscylują wokół zjawiska feminizacji przestępczości, resocjalizacji kobiet, wpływu feminizmu na sytuację społeczno-prawną kobiet, dylematach tożsamościowych kobiet, przemian w środowisku kibiców piłki nożnej w Polsce i Europie.

Caban Agnieszka -magistra,kulturoznawczymi, badaczka kultury mniejszości narodowych i etnicznych, specjalistka w zakresie wielokulturowości, wieloletnia działaczka na rzecz społeczności romskiej. Wykładowca i szkoleniowiec z zakresu historii, kultury Romów, komunikacji międzykulturowej, antydyskryminacji, i in. Laureatka nagrody im. Heleny Radlińskiej dla animatorów społecznych (wyróżnienie specjalne w 2014 roku). Autorka licznych artykułów, redaktorka książek i czasopism, m.in. Romowie – Przewodnik. Historia i kultura (2009), Romowie i Sinti w obozie pracy i zagłady w Bełżcu (2014), Z życia Romni. Tradycja a współczesna cywilizacja – rozmowy (2014). Autorka działu Wielokulturowość magazynu „Kultura Enter” (2008−2011) oraz „Kwartalnika romskiego” (2010−2015). Wiceprezes Radomskiego Stowarzyszenia Romów Romano Waśt (2009 – 2020). Kierownik oddziału Muzeum Dialogu Kultur w Muzeum Narodowym w Kielcach (2017−2019). Obecnie związana z Fundacją w Stronę Dialogu.

Chrzanowski Maciej - magister fizjoterapii, członek Krajowej Rady Fizjoterapeutów, praktyk pracujący na co dzień z osobami z niepełnosprawnością oraz dolegliwościami zdrowotnymi które nierzadko uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie.

Czerwiakowska Jolanta – magistra, pedagożka, słuchaczka szkoły doktorskiej Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku w dyscyplinie historia.

Florczak Marta - absolwentka wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; posiada ukończone studia menedżerskie EXECUTIVE MBA, a także Podyplomowe Studium Zagadnień Legislacyjnych. Posiada wieloletnie doświadczenie prawnicze w strukturach administracji państwowej w zakresie prawa postępowania administracyjnego, prawa mediów i reklamy. W trakcie przygotowywania rozprawy doktorskiej w trybie eksternistycznym pod kierunkiem prof. Wojciecha Lisa z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Stanowisko prezentowane w publikacji stanowi własne przemyślenia autora, a nie oficjalne stanowisko urzędu państwowego, w którym autor jest zatrudniony.

Gajek Katarzyna –pedagożka społeczna, doktorka nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, adiunktka w Katedrze Pedagogiki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Łódzkiego. Autorka książki „Doświadczenie przemocy w rodzinie. Autobiograficzne narracje kobiet”. Zainteresowania badawcze obejmują Gender Studies, zjawisko przemocy (przemoc w rodzinie, bullying, handel ludźmi), zjawisko wykluczenia społecznego i proces empowerment, metody badań jakościowych (w szczególności badania biograficzne i krytyczna analiza dyskursu).

Hartung-Wójciak Jakub - doktorant w dyscyplinie psychologii na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, absolwent psychologii tegoż Uniwersytetu. Członek zwyczajny Polskiego Towarzystwa Terapeutycznego i Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Tytuł magistra uzyskał broniąc pracy pt. “Satysfakcja seksualna a zadowolenie z obrazu ciała u mężczyzn homoseksualnych i heteroseksualnych w Polsce”. W swojej pracy badawczej skupia się na tematyce ciała oraz seksualności w perspektywie biopsychospołecznej.

Humeniuk Monika – adiunktka w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej Instytutu Pedagogiki UWr. Ukończyła studia pedagogiczne i religioznawcze. Doktorka nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika i magistra religioznawstwa. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problemów pedagogiki ogólnej, religioznawstwa, hermeneutycznej i krytycznej pedagogiki religii i edukacji międzykulturowej. Fascynuje ją teoretyczny potencjał badawczy związany z fenomenem herezji. Publikuje m.in. w Przeglądzie Religioznawczym, Edukacji Międzykulturowej i Forum Pedagogicznym. Jest autorką monografii Wizerunek kobiety w wielokulturowym społeczeństwie Kazachstanu odniesieniem do edukacji międzykulturowej (2014), a także współredaktorka prac Sukces jako zjawisko edukacyjne tom 1 i 2 (2017), Codzienność jako zjawisko edukacyjne tom 1 (2017), Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej (2017).

Kasprowicz Izabela - adiunkt w Zakładzie Edukacji i Studiów nad Dzieciństwem  w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Pedagożka, historyczka wychowania. Zainteresowania badawcze: pedagogika przedszkolna, edukacja ekologiczna, historia wychowania, pedagogika filozoficzna.

Klimasz Małgorzata - magistra, pedagożka, absolwentka pedagogiki resocjalizacyjnej z profilaktyką społeczną na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Obecnie doktorantka w Szkole Doktorskiej UŚ w dyscyplinie pedagogika. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zachowań seksualnych, edukacji seksualnej oraz profilaktyki zachowań ryzykownych.

Kmieciak Przemysław - magister politologii, absolwent Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego, publicysta specjalizujący się w historii polskiego ruchu socjalistycznego.

Kobierecka-Dziamska Anna - doktorka nauk społecznych, przewodnicząca bydgoskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, psycholożka w trakcie specjalizacji klinicznej, psychoterapeutka. Jako psycholożka praktyczka posiada kilkunastoletnie doświadczenie w pracy diagnostycznej i terapeutycznej. Współpracuję z Kliniką Psychiatrii Szpitala Uniwersyteckiego im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy. Specjalizuję się w obszarze psychologii klinicznej dzieci i młodzieży oraz pracy z rodzinami.

Kołodziej Kosma - doktor nauk o zdrowiu, ratownik medyczny, elektroradiolog, pielęgniarz i socjolog, asystent w Katedrze Pielęgniarstwa Zachowawczego CM, UMK, jego badania dotyczą wykluczenie społecznego oraz skutków tego zjawiska na zdrowie, edukator antydyskryminacyjny, Społecznik Roku 2021.

Koperska Magdalena - magistra, doktorantka w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Zakładzie Teorii Wychowania i Opieki, absolwentka studiów podyplomowych na kierunku pedagogika teatru w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Zainteresowania badawcze: pedagogika krytyczna i emancypacyjna, partycypacja i upełnomocnienie kobiet, edukacja antydyskryminacyjna, teatr zaangażowany społecznie, pedagogika społeczna, przemiany współczesnej rodziny.

Kowalczyk Jacek - doktor nauk społecznych w zakresie psychologii, adiunkt w Zakładzie Psychologii Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Zainteresowania naukowe: psychokardiologia, psychologia sportu, edukacja równościowa, samoświadomość zdrowia psychicznego.

Liwo Helena - doktorka nauk społecznych w zakresie pedagogiki, adiunktka na Wydziale Studiów Edukacyjnych w Ateneum-Szkole Wyższej w Gdańsku. Swoje zainteresowania badawcze kieruje w stronę zagadnień komunikacji językowej i jej zaburzeń oraz sytuacji osób z niepełnosprawnością w kontekście dyskursu społecznego. Czynnie zajmuje się terapią zaburzeń mowy, pracując jako surdologopeda w Specjalistycznym Ośrodku Diagnozy i Rehabilitacji Polskiego Związku Głuchych w Gdańsku.

Maraszkiewicz Maciej - magister,socjolog, psycholog. Pracuje w nurcie Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (ukończony całościowych kurs I i II stopnia), wykorzystując wiedzę z zakresu dialogu motywującego i terapii poznawczo-behawioralnej. Obecnie uczestniczy w 4 – letnim procesie certyfikacji psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Swoją pracę poddaje stale superwizji. Pracownik badawczo-dydaktyczny Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Psycholog szkolny w I Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Krzywoustego. W latach 2011 – 2019 pracownik Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Słupsku. Założyciel i pomysłodawca Koła Naukowego Psychologiczno–Socjologicznego „Kilka słów o człowieku…” przy I Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Krzywoustego w Słupsku.

Michalik Marcin – magister, pedagog i społecznik, ur. w 1982 r. w Sosnowcu. W 2018 roku ukończył studia pedagogiczne o specjalności resocjalizacja z profilaktyką społeczną na Wydziale Pedagogiki i Psychologii na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Od 2020 r. uczestnik seminarium doktorskiego na Wydziale Nauk Stosowanych w Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej. W latach 2013-2015 wolontariusz w Fundacji „Godne Życie” w Dąbrowie Górniczej, w której wspierał swoją pracą i działaniami wychowawców zatrudnionych w świetlicach środowiskowych znajdujących się w Dąbrowie Górniczej. W latach 2015-2019 związany z Klubem Seniora i Juniora w Dąbrowie Górniczej. Przez okres 3 lat (2015-2018) wolontariusz w Szlachetnej Paczce. Od 2019 r. zatrudniony na stanowisku wychowawcy w Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej nr 1 w Sosnowcu. Jego prace publikowane są m.in. przez Wydawnictwo „Akapit” oraz przez Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Uczestnik wielu Konferencji Naukowych o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym z dziedziny Pedagogiki.

Modzelewski Piotr - doktor nauk społecznych w zakresie psychologii, psychotraumatolog, seksuolog. Pracuje w Collegium Humanum - Szkole Głównej Menedżerskiej, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu i prowadzi prywatną praktykę psychologiczną. Zainteresowania naukowe: psychologia pozytywna, psychologia kliniczna.

Ogrodnik Marcin - kulturoznawca i student Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Laureat stypendium Ministra Edukacji i Nauki w 2021 roku. Głównym polem jego zainteresowań badawczych jest wpływ różnic kulturowych na stosunki społeczne i biznesowe.

Rugała Hanna – magistra, pedagożka, nauczycielka akademicka, asystentka w Zakładzie Pedagogiki Społecznej i Pracy Socjalnej Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku. Od 2015 roku związana z Fundacją IRSE, w której zajmuje się działaniami edukacyjnymi na poziomie lokalnym i międzynarodowym realizując projekty poruszające tematykę praw człowieka, edukacji międzykulturowej i antydyskryminacji. Zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień wielokulturowości, Innego i Obcego, stereotypów i dyskryminacji oraz społecznej roli pedagoga we współczesnym świecie.

Sanecka Anna - doktorka nauk teologicznych (Chrześcijańska Akademia Teologiczna), doktorantka Uniwersytetu Dolnośląskiego DSW w dyscyplinie pedagogika. Autorka publikacji z zakresu gerontologii społecznej, teologii zdrowia, pedagogiki kultury.

Sowińska Danuta - dyplomowana suicydolożka, członkini Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, słuchaczka szkoły dokorskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Absolwentka Szkoły Liderów i Liderek Politycznych. Założycielka i prezeska Fundacji DiversityPL. Producentka reportaży filmowych o prewencji suicydalnej młodzieży (Moje problemy nie są błahe) i seniorów (W tym wieku można być szczęśliwym). Dyplomowana coach z certyfikatem ACSTH. Trenerka antydyskryminacyjna i biznesowa. Trenerka w projekcie Szkoła Przyjazna Prawom Człowieka. Działaczka społeczna, ekspertka w temacie dyskryminacji ze względu na płeć, niepełnosprawność, wiek oraz orientację psychoseksualną i tożsamość płciową.  Przedsiębiorczyni. Wydawczyni i autorka książki o zarządzaniu innowacją. Była dziennikarka Magazynu Replika. Autorka artykułów w Onet.pl przy współpracy z Sukcesem Pisanym Szminką. Współtworzyła Model na Rzecz Równego Traktowania powołany przez Prezydenta Miasta Gdańska Pawła Adamowicza. Była nominowana do nagrody Natwest LGBT+ Diamonds oraz do Gdańskiej Nagrody Równości im. Pawła Adamowicza.

Szkolak-Stępień Anna - doktorka habilitowana w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, profesorka uczelniana w Instytucie Pedagogiki Przedszkolnej
i Wczesnoszkolnej w Uniwersytecie Pedagogicznym im. KEN w Krakowie. Kierowniczka Katedry Podstaw Edukacji i Metodyki Pracy z Dziećmi. Przedmiotem zainteresowań naukowych są zagadnienia z pedagogiki wczesnoszkolnej, pedeutologii, metodologii badań jakościowych. Obszar badań stanowią kompetencje profesjonalne nauczycieli wczesnej edukacji, mistrzostwo pedagogiczne.

Zalewska-Meler Agnieszka - doktorka habilitowana nauk o kulturze fizycznej, profesorka Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku, pracowniczka Instytutu Pedagogiki. Autorka publikacji z zakresu pedagogiki zdrowia, pedagogiki kultury fizycznej, pedagogiki leczniczej, edukacji zdrowotnej, pedagogiki przedszkolnej, metodologii badań jakościowych. Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół poszukiwań aktualnych tendencji kreujących rzeczywistość edukacyjną i społeczną w obszarze zdrowia człowieka w cyklu życia z wykorzystaniem jakościowej perspektywy badawczej.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Dyskursy (o) edukacji równościowej – wprowadzenie       

O godność człowieka, czyli edukacja wolna od dyskryminacji.
Słowo wstępne od Małgorzaty Michel       

Część I
Równość w dyskursach historycznych

Jacek Kowalczyk, Przemysław Kmieciak
Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (1923–1939) – projekt oświatowo-kulturalny o charakterze klasowym i jego aspekt równościowy   

Marcin Ogrodnik
Afekt, pamięć i władza – polityka historyczna a stosunek społeczeństwa do środowiska LGBT   

Izabela Kasprowicz
Aktualność i aplikacja lekcji ekscentryczności ks. Jana Ziei (i wybranych postaci powojennego Słupska)       

Część II
Równość w dyskursach o zdrowiu i niepełnosprawności

Marcin Michalik
„Słone dzieci” – środowisko szkolne oraz niedojrzałość społeczna rodziców determinantami niedostosowania społecznego i zaburzeń zachowania u dzieci z mukowiscydozą     

Helena Liwo
Dzieci z zaburzeniami mowy w meandrach edukacji – pomiędzy językową normą a innością   

Maciej Chrzanowski
Nierówności w ochronie zdrowia – pacjent a system   

Agnieszka Zalewska-Meler
Polisemantyczne związki medycyny i zdrowia – o skutkach medykalizacji w życiu codziennym    

Danuta Sowińska
Prewencja suicydalna młodzieży. Omówienie zagadnienia na przykładzie gdańskiej młodzieży     

Część III
Równość w dyskursach artystycznych i medialnych

Marta Florczak
Edukacja równościowa w filmie – prawne regulacje zakazujące dyskryminacji rasowej w audycjach audiowizualnych   

Magdalena Koperska
Sztuka jako przestrzeń upełnomocnienia. Próba rekonstrukcji rzeczywistości edukacyjnej i społecznej na przykładzie dziewczyńskiego projektu Teatru Mocy    

Anna Sanecka
Odlot poznańskiego Teatru Animacji jako sceniczna lekcja na temat norm i wartości oraz (nie)normatywności i ró(w/ż)ności   

Część IV
Równość w dyskursach płci

Katarzyna Gajek
Wypowiedzi argumentacyjne rodziców osób nienormatywnych w internetowym dyskursie społecznościowym  

Jakub Hartung-Wójciak, Anna Kobierecka-Dziamska, Kosma Kołodziej
Socjokulturowe wzorce atrakcyjności i obraz ciała u mężczyzn homoseksualnych i heteroseksualnych 

Anna Szkolak-Stępień
Matczyna rekonstrukcja płci nauczyciela wczesnej edukacji – proces wyłaniania się teorii ugruntowanej (résumé z badań własnych)       

Część V
Równość w kontekście relacji z innymi

Kosma Kołodziej
Wykluczenie społeczne bliskich jako czynnik wpływający na naszą otwartość wobec grup mniejszościowych 

Jacek Kowalczyk, Piotr Modzelewski
Pozytywne uczucia i postawy w kontekście edukacji równościowej     

Jolanta Czerwiakowska
Ograniczanie swobód a przywileje seniorów w dobie pandemii związanej z koronawirusem SARS-CoV-2. Próba obnażenia iluzji  

Agnieszka Caban
Asystent edukacji romskiej – zawód i misja. Wnioski i rekomendacje z okresu pandemii COVID-19    

Maria Aleksandrovich
Międzynarodowi nauczyciele i nauczycielki dla szkoły jutra – perspektywa wyzwań     

Część VI
Równość w dyskursach edukacyjnych

Małgorzata Klimasz
Równościowa edukacja seksualna w kontekście rozwoju psychoseksualnego dzieci i młodzieży   

Maciej Maraszkiewicz
Psycholog szkolny zakręcony w pandemicznej rzeczywistości oświatowej. Szansa czy zagrożenie dla jego pracy?   

Hanna Rugała
Dzieci z doświadczeniem migracji w szkole. Wybrane psychospołeczne aspekty funkcjonowania w procesie adaptacji kulturowej     

Joanna Augustyniak
Edukacja równościowa w pedagogice Marii Montessori  

Monika Humeniuk
Teoekologie i ekoteologie Bruno Latoura, czyli o potencjałach języka hybrydycznego. Próba rekonstrukcji pedagogicznej    

Noty o autorkach i autorach

Dyskursy (o) edukacji równościowej – Wprowadzenie

Szanowne Czytelniczki, Szanowni Czytelnicy, Szanowne Osoby Czytelnicze!

Pojęcie edukacji równościowej, które jest myślą przewodnią niniejszej monografii – dzięki czemu książka łączy się z wydanymi już poprzednio tomami z tej serii – zgodnie ze stanowiskiem Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej rozumiem jako świadome działanie podnoszące wiedzę na temat mechanizmów (przyczyn, przejawów i konsekwencji) dyskryminacji i wykluczenia w kontekście istniejących relacji władzy (społecznej, politycznej, ekonomicznej, symbolicznej) oraz systemu przywilejów grup dominujących w każdym obszarze życia – a także działanie rozwijające umiejętności społeczne, wpływające na postawy. Celem tak rozumianej edukacji równościowej jest kształtowanie kompetencji do przeciwdziałania wszelkim aktom dyskryminacji, mowy nienawiści i przemocy motywowanej uprzedzeniami. Pojmowana w ten sposób edukacja równościowa oparta jest na przekonaniu o przyrodzonej godności, podmiotowości oraz równości wszystkich ludzi jako niezbywalnym elemencie ich istnienia, niezależnym od jakiegokolwiek aspektu zróżnicowania ze względu na płeć, orientację seksualną i tożsamość płciową, kolor skóry, pochodzenie narodowe lub/i etniczne, religię (wyznanie lub bezwyznaniowość), światopogląd czy przekonania, stopień sprawności fizycznej, stan zdrowia, wygląd zewnętrzny, wiek, status społeczny i ekonomiczny. Różnorodność jest przecież nieredukowalną cechą każdego człowieka. Jest stanem faktycznym, dlatego nie może być traktowana jako deficyt albo – z czym najczęściej w polskim kraj­obrazie polityczno-publicystycznym mamy do czynienia – jako jednoznaczne zagrożenie. Stanowi ona wyjątkowy potencjał, który należy wspierać i chronić. Rolą edukacji równościowej jest zatem wspieranie równości i różnorodności osób i grup społecznych, zmierzające do ich wzmacniania na zasadach włączania i upełnomocnienia, a przez to stworzenie takiego środowiska, w którym każda osoba będzie się czuła szanowana i doceniania i w którym będzie mogła w pełni realizować swoje możliwości.

Konstrukcja tomu i fakt, że stanowi on pracę zbiorową, są jego kluczowymi wyznacznikami. Zamiarem redaktora było zebranie różnorodnych dyskursów obecnych w głosach/narracjach i skupienie ich wokół obszaru problemowego związanego z kategoriami równości – różnorodności – antydyskryminacji, a przez to jednocześnie stworzenie interdyscyplinarnej przestrzeni wymiany doświadczeń i refleksji nad podejmowanymi przez autorki i autorów zagadnieniami, będącymi przedmiotem badań szeroko rozumianej edukacji równościowej lub z nią ściśle powiązanymi. Dyskurs wyznacza bowiem granicę tego, co da się powiedzieć na dany temat. Warunkuje także nasze tego tematu postrzeganie. Dyskurs nie jest tylko sposobem mówienia o świecie – jest również sposobem jego rozumienia, który nadając sens otaczającej nas rzeczywistości, bierze udział w jej konstruowaniu. Dlatego analiza współczesnych dyskursów (o) edukacji równościowej, ich zróżnicowanych statusów, używanego języka – pozwala identyfikować i rekonstruować znaczenia, które są zasadnicze dla zrozumienia świata społecznego i funkcjonujących w nim tożsamości ludzi, sposobów ich myślenia oraz działania zarówno jednostkowego, jak i zbiorowego. Jest to istotne nie tylko z perspektywy rozpoznawania założeń, wartości i intencji, ich ukrytych sensów i znaczeń, będących źródłem reprodukcji nierównościowego, niesprawiedliwego i dyskryminującego świata, w którym neutralna i naturalna różnorodność ludzi bywa stereotypizowana, wyszydzana, krępowana, patologizowana i stygmatyzowana. Nierzadko staje się to przyczyną politycznie, a nawet religijnie wzmacnianych wobec nich uprzedzeń, otwartej wrogiej dyskryminacji, mikroagresji, a nawet przemocy (zarówno tej symbolicznej, jak i strukturalnej), nie tylko blokując ich szanse rozwojowe, ale także wprost przyczyniając się do wystąpienia negatywnych konsekwencji w funkcjonowaniu psychicznym, takich jak obniżone poczucie bezpieczeństwa, zmniejszona satysfakcja z życia, obniżona samoocena, podwyższone poczucie osamotnienia, częstsze występowanie objawów depresji i większe nasilenie myśli samobójczych, nierzadko kończących się tragedią.

Aktualne analizy z tego zakresu, dotycząc głównie defaworyzowanego, zmarginalizowanego, dyskryminowanego Innego, który jest wykluczony przez dominujące dyskursy utożsamiane z hegemonią władzy, odnoszą się do perspektywy interdyscyplinarnej i często łączą dorobek badawczy z zakresu nauk pedagogicznych, psychologii, socjologii, literaturoznawstwa, teorii sztuki, zarządzania, antropologii, studiów kulturowych, postkolonialnych, etnicznych, feministycznych czy genderowych. Najnowsze podejścia badawcze i interpretacje postulują także przesunięcie granic tego, co społeczne, tak by objąć wzajemny stosunek ludzi, zwierząt i natury w kategoriach wzrastającej wrażliwości i kształtowania postaw wobec przyrody jako problemu edukacyjnego, powiązanego optyką koncentrującą się na tym, że różne formy ucisku i nierówności są ze sobą nierozerwalnie związane. Tendencje te, wpisujące się w nurt refleksji posthumanistycznej, widoczne są także w rozdziałach niniejszej publikacji, co czyni z niej pozycję zróżnicowaną i wielowątkową, choć – co trzeba zaznaczyć – zamieszczone w niej teksty połączone są ideą integralności, jaką jest upodmiotowienie realne, dokonujące się przez otwarcie dyskursu na głos dotychczas dyskryminowanego I(i)nnego, które wymyka się porządkowi reżimu skopicznego, stanowiącego kulturowy pryzmat postrzegania danego zjawiska, który można rozumieć jako matrycę widzenia albo też przymus niewidzenia. Zakazywanie lub zagłuszanie pewnych dyskursów, które – jak twierdził Michel Foucault – mogą być patologizowane, spychane do rangi nieważnych, nieracjonalnych, fałszywych, groźnych, sprzecznych z naturalnym czy boskim porządkiem, ma w zamyśle odebranie im wiarygodności i usprawiedliwienie narzucania poznającemu podmiotowi pewnego sposobu represyjnej interpretacji opartej na procedurze wykluczania poprzez określenie pozycji względem normy. Stąd w przestrzeni publicznej (nie wyłączając z tego przekazów podręcznikowych) tak wiele niezrozumienia wobec idei edukacji równościowej, które banalizowane, deprecjonowane i częstokroć przekłamywane, wykorzystywane są do antagonizowania społeczeństwa. Dlatego niniejsza monografia jest swoistym zaproszeniem do otwarcia się na nowe dyskursy (o) edukacji równościowej, a tym samym do refleksji o wyzwaniach, potrzebach i możliwościach jej dalszego rozwijania. Wyzwań i potrzeb w zakresie przełamywania stereotypów, przeciwdziałania uprzedzeniom i dyskryminacji jest aż nadto. Zwyciężać je należy – jak podpowiada Umberto Eco – u ich podstaw poprzez stałą edukację, już od wczesnego dzieciństwa, zanim wpiszą się w psychikę i przekształcą w zbyt grubą i twardą skorupę nawyku. Rozwój natomiast nie będzie możliwy bez uprzedniej detabuizacji i odkłamania rozpowszechnianych, związanych z edukacją równościową treści, które celowo wypaczane, przekręcane, zniekształcane i zafałszowywane właśnie umyślnie prowadzić mają do dezinformacji i wytworzenia atmosfery strachu i zagrożenia. Realizacja tych działań wymaga większej mobilizacji i szerszej współpracy środowiska równościowego, nie tylko badaczek i badaczy akademickich, ale także wszystkich tych nauczycielek i nauczycieli, rodziców uczennic i uczniów, przedstawicielek i przedstawicieli władz lokalnych i oświatowych, polityczek i polityków, liderek i liderów organizacji pozarządowych, artystek i artystów, dziennikarek i dziennikarzy, dla których kategorie równości i różnorodności wpisane są w troskę o demokratyczny i egalitarny charakter polskiego społeczeństwa.

Przyczyn powstania tej monografii w dużym stopniu szukać należy w bliskiej mi tradycji pedagogiki społecznej, która jako krytyczny dyskurs o kulturowym i społecznym kontekście wychowania, edukacji i rozwoju analizuje stosunki społecznej dominacji i relacji władzy oraz stosowane praktyki dyskryminacyjne w różnych obszarach życia człowieka. Czyni to z niej dyscyplinę mocno zaangażowaną w projektowanie i rekonstruowanie środowiska poprzez wprowadzanie w życie głoszonych idei i rozwiązań w formie twórczego stymulowania sił ludzkich, kapitałów, niewykorzystanych zasobów rozwojowych, osób, grup i środowisk społecznych. Zawarte w tomie teksty są jednak zróżnicowane i wykraczają poza przedmiot badań samej pedagogiki społecznej. Autorki i autorzy poszczególnych rozdziałów w obszarze badań i refleksji teoretycznych, reprezentując różne dziedziny i dyscypliny nauki, różne ośrodki naukowe, prowadzą namysł wokół zagadnień edukacji równościowej przez pryzmat wielu perspektyw wypracowanych na gruncie: pedagogiki, psychologii, socjologii, filozofii, historii, nauk o zdrowiu, prawa, kryminologii, kulturoznawstwa, a także teorii sztuk filmowych i teatralnych. Ufam tym samym, że zawarte w tomie teksty, które podejmują tak wiele wątków, staną się punktem wyjścia do dalszych twórczych, transdyscyplinarnych dyskusji sprzyjających dopełnieniu pola dyskursów (o) edukacji równościowej, niewątpliwie demokratyzującej przecież naszą codzienność i uwrażliwiającej na relacje, nie tylko międzyludzkie, ale także między ludźmi a zwierzętami i środowiskiem.

Dziękuję wszystkim Autorkom i Autorom, których teksty znajdują się w prezentowanej monografii. Wdzięczny jestem także za ich cierpliwość, wyrozumiałość i życzliwość w oczekiwaniu na publikację. Serdeczne podziękowania kieruję również do Pani prof. UJ dr hab. Małgorzaty Michel za przychylne przyjęcie zaproszenia do opatrzenia tomu słowem wstępnym. Szczególne podziękowania składam Recenzentce tomu – Pani prof. UAM dr hab. Iwonie Chmurze-Rutkowskiej – za trud przygotowania recenzji, zawarte w niej uwagi merytoryczne oraz cenne wskazówki i podpowiedzi.

Grzegorz Piekarski

Monografia jest inspirującym i cennym wkładem w merytoryczną refleksję na temat roli i potencjału edukacji równościowej w zmianie społecznej. Wobec braku spójnej narracji prorównościowej i antydyskryminacyjnej w polskich instytucjach edukacyjnych, a także w obliczu sterowanych przez różne agendy polityczne szkodliwych panik moralnych wokół idei równości potrzebujemy dobrych uzasadnień i światłych, otwartych na różnorodność pedagożek i pedagogów. Autorki i autorzy tekstów zamieszczonych w monografii ilustrują, w jaki sposób mechanizmy dyskryminacji, niezrozumienie sensu idei równości oraz brak edukacji równościowej stają się źródłem indywidualnych barier rozwojowych i dramatów, a także obszarem wielu napięć i kryzysów społecznych. [...] Książkę przenika myśl, że równość nie jest dla nikogo zagrożeniem. Polega na poszerzaniu przestrzeni możliwości i szans, a nie na ich odbieraniu. Równość to wolność i dostęp do cenionych społecznie wartości i dóbr: wiedzy, sprawczości, samorealizacji – dla wszystkich, a nie dla wybranych. Równość to bezpieczne, oparte na szacunku relacje, pozbawione uprzedzeń i lęku. [...] Publikacja wskazuje, jak bardzo wszyscy potrzebujemy pedagogiki emancypacyjnej, która jest strategią indywidualnego i zbiorowego wyzwalania się od dyskryminacji i opresji. Stanowi dowód na to, że zmiana toczy się w wielu miejscach społecznego świata równocześnie: w bliskich związkach, w domach, szkołach, szpitalach, kościołach, urzędach. Każda osoba ma w tej kwestii coś do przemyślenia i zrobienia, jednak współczesne pedagożki i współcześni pedagodzy biorą szczególną odpowiedzialność za moderowanie tego procesu.

Z recenzji dr hab. Iwony Chmury-Rutkowskiej, prof. UAM